اسانس چیست؟ و انواع اسانس‌ها در عطرسازی
همه مواد معطر پیرامون ما از ویژگی اسانس برخوردارند. اینکه این اسانس چیست و چگونه در طبیعت به وجود می‌آید، خود داستانی مفصل دارد. اسانس‌ها در عطرسازی نیز کاربرد فراوان دارد. یعنی اینطور به شما بگویم که برای شروع فرآیند عطرسازی حتما باید به یاد اسانس‌ها باشید و از آن‌ها استفاده کنید. اگر اسانس نباشد، عملا مقوله عطرسازی شروع نخواهد شد. در این مقاله تصمیم گرفتیم اول از همه ببینیم اسانس چیست؟ و تاثیرات آن در صنعت عطرسازی به چه صورت است. سپس می‌خواهیم با انواع اسانس‌ها در صنعت عطرسازی آشنا شویم.
اسانس چیست؟
اسانس یک کلمه فرانسوی است که در زبان فارسی هم رایج شده. اگر بخواهیم خیلی فارسی زبان باشیم به آن عطرمایه باید بگوییم. اسانس معمولا از ترکیب الکل و روغن ایجاد می‌شود که در عطرسازی بصورت رایج مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما باید این را بدانید که اسانس با عصاره زمین تا آسمان متفاوت بوده و با هم یکی نیستند.
اسانس در واقع ماده طبیعی است که از یک گیاه یا مواد طبیعی با کمک فرآیند تقطیر یا نظیر آن، بدست می‌آید. در واقع ماهیتی اصلی داشته و می‌توان گفت کاملا اصل است. این بدین معنا نیست که با مواد روغنی و الکل ترکیب نشده، اما این ترکیب هم چیزی از ماهیت آن تغییر نداده. موادی است که برای خوشبو کردن ماده معطر به آن اضافه می‌شود. حال در این میان، اسانس معطر و اسانس رنگی داریم که هر کدام برنامه مشخصی داشته و نقش معلومی را در صنعت عطرسازی ایفا می‌کنند.
انواع اسانس
در صنعت عطرسازی، انواع مختلفی از اسانس موجود بوده و کاربرد دارد. معمولا اسانس‌ها همان عطرهای روغنی را شامل می‌شوند که در شیشه موجودند. اما اینکه در ادکلن‌ها معمولا چند درصد اسانس به کار می‌رود را باید بررسی کنیم.
معمولا در آن دسته از مواد معطری که عطر می‌گویند، ۱۵ الی ۲۵ درصد اسانس به کار رفته و در ادکلن‌ها نیز حدود ۲ الی ۵ درصد اسانس به کار رفته. اینجاست که تفاوت عطر و ادکلن با هم مشخص می‌شود. در زیر بصورت دقیق مشخص کردیم که چند درصد اسانس در انواع ادکلن‌ها به کار رفته است:
- پرفیوم‌ها دارای ۱۵ الی ۲۵ درصد اسانس هستند.
- ادوپرفیوم ها دارای ۸ الی ۱۵ درصد اسانس هستند.
- ادوتویلت‌ها دارای ۴ الی ۱۰ درصد اسانس هستند.
- اسپری‌ها هم دارای ۳ درصد اسانس هستند.
ماندگاری عطرها با توجه به اسانس درونشان
معمولا هر چه این اسانس در عطرسازی بیشتر باشد، ماندگاری ادکلن بیشتر است. البته اسانسی که استاندارد بوده و از نوع طبیعی باشد.
عطرهایی با ماندگاری کم: عطرهایی که در آن‌ها رایحه‌ای مانند مرکبات، میوه‌ها، ادویه‌جات و رایجه دریای دارد ماندگاری پایینی داشته که بین ۱۵ دقیقه تا ۲ ساعت است. مسلما این عطرها دارای اسانس‌های کمتری هستند.
عطرهایی با ماندگاری متوسط: این عطرها از رایحه‌های مختلفی ساخته می‌شوند که اسانس طبیعی بیشتری دارند و ماندگاری آن‌ها معمولا بین ۳ الی ۵ ساعت است.
عطرهایی با ماندگاری بالا: عطرهایی که ترکیبات آن‌ها از خزه، تنباکو، مشک، چرم، دودی، وانیل، قیر ایجاد شده ماندگاری فوق‌العاده ای دارند و بطور متوسط به مدت ۵ الی ۱۰ ساعت باقی می‌مانند.
تشخیص اسانس واقعی
اسانس با یک بخش بی‌بو مانند الکل و روغن ترکیب شده تا رقیق شود. وگرنه امکان استفاده آن وجود ندارد! پس اگر عطرهای روغنی را بیرون دیدید و به شما گفتند که یک عطر اصل است، باید شک کنید. در واقع اسانس بخش پارافینی عطر است که از روغن‌های گیاهی استخراج می‌شوند.
کاربرد واقعی اسانس‌ها در عطرسازی
تا اینجای کار مواردی از جمله؛ اسانس چیست؟ و اسانس در عطرسازی را مورد بررسی قرار دادیم و گفتیم که چه نقشی در صنعت عطرسازی ایفا می‌کند. گاهی این نقش پررنگ‌تر و گاهی کم‌رنگ‌تر است. گفتیم که اگر اسانسی در عطر نباشد، آن عطر ماندگاری فوق‌العاده ضعیفی داشته و فاقد کیفیت است. حال می‌خواهیم کمی درباره کاربرد آن در عطرسازی صحبت کنیم.
به طور کلی از اسانس‌ها در طعم‌دهی و خوشبو کردن استفاده می‌شود. اسانس‌هایی که طعم‌دهنده هستند، عموماً برای مواد خوراکی کاربرد دارند. اما اسانس‌های عطری برای عطرها، اسپری‌های خوشبوکننده و نظیر این‌ها استفاده می‌شوند. امکان جداسازی اسانس‌ها از یکدیگر امکان‌پذیر است و می‌توان با فرآیند تقطیر آن‌ها را از هم جدا کرد. البته ناگفته نماند که اسانس‌ها خود به دو گروه طبیعی و مصنوعی موجود است. طبیعتا اسانس‌های مصنوعی از لحاظ کیفیت و عطر خوش با اسانس‌های طبیعی مقایسه ناپذیرند.
جالب است بدانید که بیشتر اسانس‌های طبیعی را از گیاهان معطر می‌گیرند. این گیاهان می‌توانند کاج، برگ بو، نارنج، مورد، چتریان، نعنائیان، کاسنی و امثالهم باشند که گیاهان فوق‌العاده معطری بوده و در صنعت عطرسازی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند.
تولید اسانس‌های گیاهی
حال دوست داریم در ادامه به این موضوع بپردازیم که چگونه می‌توان اسانس در عطرسازی را به کمک گیاهان بدست آورد؟ این حرفه یعنی تولید اسانس شغلی پردرآمد ولی پرزحمت است. در ایران منابع زیادی از گیاهان دارویی و معطر دارد که این فرآیند را برایمان امکان‌پذیر می‌کند. البته که شرکت‌های مختلفی در این زمینه فعالیت‌های مستمری دارند.
اسانس یا همان روغن پایه، یک ترکیب روغنی و غلیظ است که از بخش‌های مختلف یک گیاه (ساقه، ریشه، برگ، گل و دانه) گرفته می‌شود. این روغن‌ها بسیار فرار بوده که سنگین و چرب نیز هستند.
وضعیت گیاهان معطر در ایران
در ایران گیاهان بسیار زیادی وجود دارند که بسیار معطر بوده و از آن اسانس تهیه می‌شود. شاید این موضوع در کشورمان هنوز به درستی و آنطور که باید جانیفتاده است. در صورتی که در جهان این موضوع بسیار باارزش بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلا در کشوری مانند فرانسه که مهد عطر و ادکلن است، از این فناوری به نحو عالی استفاده می‌کنند. اسانس‌هایی که از این گیاهان معطر بدست می‌آیند به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- اسانس‌هایی که در صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- اسانس‌هایی که در صنایع بهداشتی و پاک‌کننده و ضدعفونی کننده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- اسانس‌هایی که در صنایع آرایشی و عطر و ادکلن کاربرد دارند.
استفاده از اسانس‌ها در صنعت عطرسازی
قبل از خرید عطر و ادکلن حتما به این موضوع دقت کنید که چه اسانس‌هایی در آن به کار رفته. این اسانس‌ها طبیعی یا مصنوعی هستند؟ شما را دچار مشکلات حساسیتی نمی‌کنند؟
معمولا در هر عطر و ادکلنی اسانس جایگاه ویژه‌ای دارد. اما به شرط اینکه اسانس طبیعی گرفته شده از گیاهان معطر باشد.